İnsan 8-12 saat (adətən gecə) yemək qəbul etmədikdən sonra qan şəkərinin (qanda qlükoza) səviyyəsinin yoxlanılması. Laboratoriyada aclıq qan şəkəri testi prediabet və diabet diaqnozu üçün istifadə edilən testlərdən biridir. Eyni zamanda, o, qan qlükometrindən alınan nəticələrdən istifadə edərək diabeti olan insanın müalicəsinin necə nəticə verdiyini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur.

Damarların divarlarında xolesterinin yığılması nəticəsində yaranan damar xəstəliyi; bu kirəclər yığılıb arteriyaların daralmasına səbəb ola bilər və ya kövrəkləşib qoparaq infarkt və insulta səbəb olan qan laxtaları əmələ gətirə bilər. Ürəyi qanla təmin edən arteriyalar xüsusən də aktivliyin artması zamanı ürəyə oksigenlə zəngin qan təchizatını azaldaraq kəskin şəkildə daralır.

Yavaş-yavaş absorbsiya olan və inyeksiyadan sonra 4-6 saat ərzində qan şəkərini aşağı salmağa başlayan inyeksiya edilən insulin növü. Maksimal təsiri, növündən asılı olaraq, inyeksiyadan 10-18 saat sonra baş verir. Bu, yeməklər arasında və gecə ərzində qan şəkərini idarə etmək üçün bədənə aşağı səviyyədə insulin verir.

Beta hüceyrələri insulin istehsal edən, saxlayan və ifraz edən mədəaltı vəzidə yerləşir.

Normadan aşağı, normal, artıq çəkili və ya piylənmə olaraq təsnif edilmək üçün boyunuza və çəkinizə əsaslanan hesablama. Bədən kütlə indeksi çəkinizlə əlaqəli sağlamlıq problemləri riskləri haqqında sizə məlumat verir.

Bolyus insulin yemək və ya qəlyanaltı zamanı və ya ondan sonra qan şəkərində gözlənilən artımın qarşısını almaq üçün qəbul edilən əlavə insulin miqdarıdır. O, qan şəkəri yüksək olduqda da qəbul edilə bilər.

Diabet kəskin və xroniki xəstəliklərə səbəb olur. Kəskin fəsadlara diabetik ketoasidoz (DKA), hiperqlikemik hiperosmolyar sindromu (HHS), hiperqlikemik diabetik koma, qıcolmalar və ya huşun itirilməsi və infeksiyalar daxildir. Xroniki mikrovaskulyar fəsadlara retinopatiya (göz xəstəliyi), nefropatiya (böyrək xəstəliyi), neyropatiya (sinir xəstəliyi) və periodontit (dişi əhatə edən toxumanın iltihabı), xroniki makrovaskulyar fəsadlara isə ürək-damar xəstəliyi (qan dövranı sistemi xəstəliyi), diabetik ensefalopatiya, (beyin disfunksiyası) və diabetik pəncə sindromu (ayağın xorası və amputasiyası) daxildir.

Mədəaltı vəzi kifayət qədər insulin istehsal etmədikdə və ya bədən insulindən effektiv şəkildə istifadə edə bilmədikdə yaranan vəziyyət. Ən çox görülən üç diabet növü var: tip 1, tip 2 və hestasion.

Birbaşa diabetlə əlaqədar olaraq və ya diabetin fəsadı nəticəsində yaranan hər hansı bir xəstəliyi olan ayaq.

Diabetik ketoasidoz bədəndə qlükoza çatışmazlığı və qanda ketonların yığılması zamanı meydana gələn vəziyyətdir. Bədən enerji üçün şəkər əvəzinə yağdan istifadə etdikdə ketonlar əmələ gəlir. Bu, bədəndə qlükoza və insulin nisbəti düzgün olmayanda baş verə bilər, çünki hüceyrələriniz enerji üçün istifadə edəcəyi lazımi şəkəri qəbul edə bilmir.

Dərinizin altına, adətən qarnınıza və ya qolunuza yerləşdirilmiş kiçik sensor vasitəsilə işləyir. Sensor hüceyrələrarası mayedə olan interstisial qlükoza səviyyənizi ölçür. Sensor bir neçə dəqiqədən bir qlükozanı yoxlayır. Ötürücü simsiz şəkildə məlumatları monitora göndərir.

Bağırsaqda istehsal olunan hormon, mədəaltı vəzinin şəkəri qandan hüceyrələrə daşımaq üçün insulin ifraz etməsinə kömək edir. O, yeməkdən sonra qan şəkəri yüksək olduqda mədəaltı vəzinin beta hüceyrələrini insulin ifraz etmək üçün stimullaşdırır. O, həmçinin qaraciyər tərəfindən istehsal olunan şəkərin miqdarını azaltmağa kömək edir və mədənin boşalmasını ləngidir.

Hestasion diabet ilk dəfə hamiləlik dövründə qanda şəkər səviyyəsinin artması ilə ortaya çıxan diabet növüdür.

Qanda yüksək qlükoza səviyyəsi. Bu, bədəndə kifayət qədər insulin olmadığı və ya qlükozanı enerjiyə çevirməli olduğu insulini istifadə edə bilmədiyi zaman baş verir. Hiperqlikemiyanın əlamətlərinə həddindən artıq susuzluq, ağzın quruması və sidiyə tez-tez getmə ehtiyacı daxildir.

Qanda aşağı qlükoza səviyyəsi. Bu, diabeti olan şəxs həddindən artıq insulin və ya digər diabet əleyhinə dərman qəbul etdikdə, çox az yemək yedikdə və ya əlavə qidalanma olmadan idman etdikdə baş verir. Hipoqlikemiyası olan bir şəxs əsəbi ola, titrəmə, zəiflik və ya tərləmə, baş ağrısı, bulanıq görmə və aclıq hiss edə bilər.

Hüceyrə divarlarının və sinirlərin vacib hissəsi olan. qaraciyərin istehsal etdiyi mumlu, qoxusuz maddə; xolesterin həzm və hormon istehsalı kimi bədən funksiyalarında mühüm rol oynayır. Xolesterol bədən tərəfindən istehsal olunmaqla yanaşı, qəbul etdiyimiz heyvan qidalarından da əldə oluna bilər. Qanda xolesterin çox miqdarda olması aşağı sıxlıqlı lipoproteinlərin (''pis'' xolesterin) adlı hissəciklərin artmasına səbəb olur, bu da damar divarlarında kirəc yığılmasını artırır və ateroskleroza səbəb olur

Şəkərin qandan hüceyrələrə keçməsinə kömək edən mədəaltı vəzinin beta hüceyrələri tərəfindən istehsal olunan hormon. İnsulin, həm də qanda şəkərin səviyyəsinə nəzarət edərək diabetin müalicəsində inyeksiya üçün istifadə edilən dərmandır.

İntensiv insulin terapiyası qan şəkərinizin səviyyəsinin diabeti olmayan birinin qan şəkəri səviyyəsi ilə yaxın olması üçün nəzərdə tutulmuş müalicə yanaşmasıdır. Bu müalicə qan şəkəri səviyyəsinə yaxından nəzarət etməyi və insulinin çox sayda inyeksiyalarını tələb edir.

Kəmərə taxılan və ya cibdə saxlanılan və kart ölçüsündə olan insulin cihazı. Əksər insulin pompaları dar elastik plastik borudan və dərinin altından yeridilən iynədən ibarətdir. İstifadəçilər pompanı gecə və gündüz fasiləsiz olaraq insulinlə təmin etmək üçün tənzimləyirlər. Pompalar, istifadəçi tərəfindən proqramlaşdırma və daxiletmə əsasında yemək zamanı və qan şəkərinin çox yüksək olduğu vaxtlarda bolyus insulin dozasını yeritməklə istifadə edilə bilər.

İnsulinin əzələ, yağ və qaraciyər hüceyrələrinə təsirinin zəiflədiyini göstərən vəziyyət; bu təsir həm bədəndə istehsal olunan insulinlə, həm də insulin inyeksiyaları ilə baş verə bilər. Buna görə qan şəkərini azaltmaq üçün daha yüksək insulin dozaları tələb olunur.

İnsulin dirənc sindromu və ya metabolik sindrom Bu sindrom tip 2 diabet və ürək xəstəliyinin inkişaf riskini artıran vəziyyətlər toplusu ilə müəyyən edilir. Bu vəziyyətin diaqnostikası vacibdir, çünki siz bununla riski azaldaraq sağlamlığınızı yaxşılaşdıra bilərsiniz.

İnsulinin əsas ölçüsü; U-100 insulinin ən çox yayılmış konsentrasiyasıdır. U-100 - hər millilitr (ml) mayedə 100 vahid insulinin olması deməkdir.

Karbohidratlar qan şəkərinin səviyyəsini yüksəldən əsas qida növləridir. Həzm sisteminiz karbohidratları qlükoza (şəkər) halına gətirir və sonra bu şəkəri hüceyrələriniz üçün enerji mənbəyi kimi istifadə edir. Qidalarda 3 əsas karbohidrat növü var: nişastalar (mürəkkəb karbohidratlar), şəkərlər (sadə karbohidratlar) və lif. Lif meyvələr, tərəvəzlər və qoz-fındıqlar da daxil olmaqla, bitki qidalarının həzm edə bilməyəcəyiniz hissəsidir

Bədənin enerji resursu kimi istifadə etmək üçün yağları və yağ turşularını parçaladığı zaman əmələ gələn üzvi birləşmələr. Bu, adətən, bədəndə kifayət qədər şəkər və ya karbohidrat olmadıqda və ya orqanizm şəkərdən səmərəli şəkildə istifadə edə bilmədikdə baş verir. Ketonların yüksək səviyyələri təhlükəli olduğuna görə, sidik testi bədəninizdəki ketonların səviyyəsini yoxlamaq üçün bir üsuldur.

Diabetin müalicəsi üçün peroral və ya inyeksiya yolu ilə qəbul edilən qeyri-insulin dərmanlar.

Qlikozilləşdirilmiş hemoqlobin A1c (HbA1c)
Son 2-3 ay ərzində orta qan şəkəri səviyyənizi göstərən test. Nəticələr diabetinizin nə qədər yaxşı idarə olunduğunu göstərir. HbA1c testi bunu qırmızı qan hüceyrələrinizdəki hemoqlobinin tərkibindəki şəkərin (qlükoza) miqdarını ölçməklə edir. Daha çox şəkər (qlükoza) daha yüksək HbA1c deməkdir.

Normal qan qlükozasından yüksək olan, lakin diabet üçün diaqnostik həddən aşağı olan qan qlükozası. Bu test peroral şəkildə standart miqdarda qlükoza qəbul etməklə aparılır.

Və ya qan qlükozası. Qanda olan əsas şəkər (qlükoza) və bədənin əsas enerji mənbəyidir.

Mədəaltı vəzinin alfa hüceyrələri tərəfindən ifraz olunan hormon, qan şəkəriniz çox aşağı olduqda qaraciyərdə yığılan şəkərin sərbəst buraxılmasına kömək edir. Qlükaqon inyeksiya şəklində mövcuddur və ağır hipoqlikemiyada qan şəkərini tez şəkildə yüksəltmək üçün istifadə edilə bilər.

Standart istinad qida ilə müqayisədə qidanın qan qlükozasına təsirinə əsaslanan karbohidrat tərkibli qidaların sıralanması. Yüksək qlikemik indeksinə malik qidalar qanda qlükoza səviyyəsini orta və ya aşağı qlikemik indeksli qidalara nisbətən daha sürətlə artırır.

Müəyyən miqdarda maye içərisində maddənin konsentrasiyasını göstərən ölçü vahidi. ABŞ-da qan şəkəri (qan qlükoza) nəticələri mq/dL olaraq bildirilir. Digər ölkələr litr başına millimol (mmol/L) istifadə edirlər. Mmol/L-dən mq/dL-ə çevirmək üçün mmol/L-ni 18-ə vurun. Məsələn: 10 mmol/L x 18 = 180 mq/dL.

Mədənin arxasında yerləşən böyük ölçülü vəz. Mədəaltı vəzi orqanizmə qida həzm etmək üçün təkcə mədəaltı vəzi şirələri və ya fermentlər istehsal etmir, həm də qlükoza mübadiləsi üçün vacib olan insulin və qlükaqon kimi hormonlar da istehsal edir.

Və ya diabetik neyropatiya. Yüksək qan şəkərinin səbəb olduğu, tez-tez ayaq nahiyələrində və digər bölgələrdə ağrı və uyuşmaların yaranmasına gətirib çıxaran bir növ sinir zədələnməsi.

Normal qan qlükozasından yüksək olan, lakin diabet üçün diaqnostik həddən aşağı olan qan qlükozasıdır. Adətən ac qaldıqdan (adətən bir gecə) sonra yoxlanılır.

Bu termin artıq bədən yağını təsvir etmək üçün istifadə olunur; o, insanın çəkisi və boyu, yaxud bədən kütləsi indeksinə (BKİ) əsasən müəyyən edilir. 30-dan yuxarı olan bədən kütlə indeksi piylənmə olaraq təsnif edilir. Piylənmə bədəninizi insulinin təsirinə qarşı müqavimətini azaldır. Pylənmənin diabet üçün risk faktoru olduğu düşünülür.

Yeməkdən sonra plazmadakı qlükoza miqdarını təyin edən qan qlükoza testidir. Bu test yemək yedikdən sonra bədəninizin şəkər və nişastaya necə reaksiya verdiyini görmək üçün edilir.

Qlükozaya tolerantlığın pozulması da adlanan prediabet, insanın qanında qlükoza səviyyəsinin yüksək olması, lakin diabet diaqnozu qoyulacaq qədər çox olmamasıdır. Prediabet tip 2 diabetin erkən əlamətidir. İnsulin dirənci (bədən lazım olduğu kimi insulini istifadə etmədikdə) prediabetin başqa bir əlamətdir.

Mədəaltı vəzinin insulin istehsal edən hüceyrələrinin (beta hüceyrələri adlanır) zədələndiyi diabet növü; tip 1 diabetli insanlar az və ya heç insulin istehsal etmirlər, buna görə də qlükoza enerji kimi istifadə edilmək üçün orqanizmin hüceyrələrinə daxil ola bilmir. Bu qan şəkərinin yüksəlməsinə səbəb olur. Tip 1 diabetli insanlar qan şəkərinə nəzarət etmək üçün insulin inyeksiyalarından istifadə etməlidirlər.

İstehsal edilən insulinin kifayət etmədiyi və ya insan bədəninin mövcud olan insulin miqdarına normal reaksiya vermədiyi bir diabet növü; buna görə də qanda olan qlükoza enerji kimi istifadə edilmək üçün orqanizmin hüceyrələrinə daxil ola bilmir. Bu, qanda qlükoza (şəkər) səviyyəsinin artması ilə nəticələnir.

Qəbul etdiyimiz qidalardan qanla daşınan yağlar; kərə yağı, marqarinlər və yağlar da daxil olmaqla qəbul etdiyimiz yağların əksəriyyəti triqliserid şəklindədir. Artıq triqliseridlər bütün bədəndəki yağ hüceyrələrində saxlanılır. Bədənin qandan bu növ yağları çıxarmaq üçün insulinə ehtiyacı var.

Qan dövranı sisteminin xəstəlikləri vəpozulmalar;: ürək, ürəyin qan damarları və bütün bədənə və beyinə (həmçinin beynin daxilinə) gedən qan damar sistemi.

Ürək-damar xəstəliyinə ümumiyyətlə daralmış və ya tıxanmış qan damarlarını əhatə edən vəziyyətlər aiddir.

Qanın normaldan daha böyük bir qüvvə ilə qan damarlarından axdığı vəziyyət; yüksək qan təzyiqi ürəyi gərginləşdirir, damarlara zərər verir, infarkt, insult və böyrək problemləri riskini artırır; buna "hipertoniya" da deyilir. Diabetli insanlarda qan təzyiqi üçün hədəf 130/80-dən azdır.

Bu, qanda qlükoza səviyyəsinin davamlı artması simptomu altında birləşdirilmiş xəstəliklər qrupudur. Xəstəliyin mexanizmi müxtəlif ola bilər: mədəaltı vəzidə kifayət qədər insulin sintez edilmir və ya onun təsiri pozulmuşdur. Xəstəlik həmçinin xroniki gedişi və karbohidrat, yağ, zülal, mineral və su-duz maddələr mübadiləsinin pozulması ilə xarakterizə olunur.

Tip 1 şəkərli diabetin səbəbi mədəaltı vəzinin insulin sintez edən hüceyrələrinin (beta-hüceyrələrin) məhv olmasıdır, nəticədə nəzərəçarpan insulin çatışmazlığı və ya başqa sözlə desək, mütləq insulin çatışmazlığı yaranır və bu vəziyyət hüceyrələrin ac qalmasına gətirib çıxarır. Hüceyrələrin məhvi hələlik alimlərə məlum olmayan səbəbdən başlanan immun proses nəticəsində baş verir, bu proses zamanı orqanizm mədəaltı vəzinin öz hüceyrələrini yad hüceyrələr kimi qəbul edir və onların məhv olması üçün anticisimlər hasil edir.

Şəkərli diabetin bu tipinin əsasında başlıca olaraq, toxumaların insulinə qarşı qeyri-həssaslığı dayanır (insulinə qarşı rezistentlik). Bu halda orqanizmdə insulinin sintezi normal və hətta yüksəlmiş ola bilər.

Tip 2 şəkərli diabet zamanı insulinə qarşı rezistentliyə əlavə olaraq, mədəaltı vəzinin tükənməsi də müşahidə edilə bilər ki, bu da mədəaltı vəzi tərəfindən insulinin kifayət miqdarda sintezinin azalmasına və ya hətta dayanmasına gətirib çıxara bilər.

Tip 2 şəkərli diabetin inkişafının risk amili piylənmədir.

Bu xəstəliyin inkişafında genetika (yaxın qohumları şəkərli diabetdən əziyyət çəkən insanlarda xəstəliyin inkişaf etmə tezliyi daha yüksəkdir), qeyri-düzgün qidalanma və oturaq həyat tərzi əhəmiyyət kəsb edir.

Tip 2 şəkərli diabetin inkişafında piyin məhz qarın nahiyəsində toplanması mühüm rol oynayır. Buna görə də, qadınlarda bel dairəsinin 80 sm-dən, kişilərdə isə 94 sm-dən çox olması zamanı bu xəstəliyin inkişaf etmə riski artır.

Güclü susuzluq, ağızda quruluq, sidik ifrazının tezləşməsi, bədən çəkisinin azalması kimi simptomlar meydana çıxdıqda, bu xəstəliyin inkişaf etməsindən şübhələnmək olar.

Tip 2 şəkərli diabet, adətən, hansı yaşda inkişaf edir?

Xəstəlik çox zaman 40 yaşdan yuxarı yaşlarda inkişaf edir, lakin son zamanlar bu xəstəlik "cavanlaşır", yəni piylənmə probleminin yayılması ilə əlaqədar olaraq, getdikcə daha gənc yaşlarda meydana çıxmağa başlayır.

Bir qayda olaraq, tip 1 şəkərli diabet uşaqlarda və gənc yaşlarda inkişaf edir, lakin bunu əsas meyar kimi nəzərdən keçirmək lazım deyildir. Təbii ki, yalnız ixtisaslı mütəxəssis düzgün diaqnoz qoya bilər, lakin siz özünüz xəstəlikdən şübhələnə bilərsiniz.

Şəkərli diabet (həm tip 1, həm də tip 2) mövcud olduqda, qlikohemoqlobinin səviyyəsini 3-4 ayda 1 dəfə müəyyən etmək lazımdır, belə ki, bu, xəstəliyin kompensasiya olunma göstəricisidir və həmin müddət ərzində qanda qlükozanın orta səviyyəsini göstərir.

Qlikohemoqlobinin hədəf göstəricisi hər bir pasiyent üçün həkim tərəfindən fərdi qaydada müəyyən edilir. Bu göstərici xəstəliyin kompensasiya olunma dərəcəsindən, xroniki ağırlaşmaların mövcudluğundan və yanaşı patologiyadan asılıdır.

• Hamiləlik dövründə;
• Fiziki yüklənməyə qədər, fiziki yüklənmə zamanı və ondan sonra;
• Alkoqol qəbulundan sonra;
• Əgər xəstələnmisinizsə, əlavə ölçmələri hər 3-4 saatdan bir yerinə yetirməlisiniz;
• Əgər müalicəniz dəyişdirilmişdirsə (preparatın dəyişdirilməsi və ya onun qəbulunun tam dayandırılması, insulin pompasına keçid və s.);
• Əgər həyat tərziniz əhəmiyyətli dərəcədə dəyişilmişdirsə;
• Çəkinin dəyişilməsi zamanı;
• Avtomobili idarə etməzdən əvvəl.

Hipoqlikemiya — qanda qlükozanın səviyyəsinin 3,9 mmol/l və daha aşağı olmasıdır.

Tərləmə, gecələr qorxulu yuxugörmələr, yuxudan oyanmanın çətinləşməsi və səhərlər baş ağrısı gecə hipoqlikemiyasının (qanda qlükozanın səviyyəsinin 3,9 mmol/l-dən aşağı olmasının) simptomları ola bilər. Gecə vaxtı qlükozanın səviyyəsini ölçün və şəkərsalıcı müalicənin tənzimlənməsi üçün həkimə müraciət edin.

Hipoqlikemiya epizodları barədə həkiminizə mütləq məlumat verin!

Qlükozanın səviyyəsi uzun müddət yüksək olmuş insanlarda hipoqlikemiyanın xəbərdaredici əlamətlərinə bənzəyən simptomlar qlükozanın səviyyəsi 3,9 mmol/l-dən yüksək olduqda da meydana çıxa bilər. Belə hallarda heç bir xüsusi hərəkət tələb olunmur. Bu vəziyyətdə karbohidratların qəbulu qlükozanın səviyyəsinin daha çox artmasına səbəb olacaqdır. Hipoqlikemiyanın xəbərdaredici əlamətlərinə bənzəyən simptomlar zamanı həmişə karbohidratları qəbul etməzdən əvvəl qlükometrdən istifadə edin!

Xeyr, öz təhlükəsizliyinizi təmin etmək üçün əvvəlcə hipoqlikemiyanı aradan qaldırmalı, yəni 15 qram tez mənimsənilən karbohidrat yeməli və ya içməli və 15 dəqiqədən sonra qlükozanın səviyyəsini təkrar ölçməlisiniz. Bu hərəkətləri qlükozanın səviyyəsi 4,0 mmol/l-dən yüksək olana qədər davam etdirmək lazımdır. Bu cür alqoritm sizi qlükoza səviyyəsinin daha təhlükəli enməsindən qoruyacaqdır. Bundan sonra, qəbul etməyi planlaşdırdığınız yeməyə uyğun insulinin adi dozasını yeritmək lazımdır.

15 qram "tez mənimsənilən karbohidrat" yemək və ya içmək lazımdır. Onlar tez sorulur və qanda qlükozanın səviyyəsini daha operativ şəkildə yüksəldirlər.

Bu, şəkər (4-6 parça və ya 1 xörək qaşığı), meyvə şirəsi və ya tərkibində şəkər əvəzedicilər olmayan qazlı içki (təxminən ½ stəkan) ola bilər.

Hipoqlikemiyanın müalicəsi üçün çörək, meyvələr, şokolad, pirojna, konfet uyğun deyil, çünki bu məhsullar şəkərin səviyyəsini həddən artıq yavaş qaldırırlar.

Hipoqlikemiyanın (qanda qlükozanın səviyyəsinin 3,9 mmol/l və daha aşağı olmasının) səbəbləri aşağıdakı vəziyyətlər ola bilər:

• insulin inyeksiyasından sonra qida qəbulu ötürüldükdə kifayət miqdarda qidanın qəbul edilməməsi və ya həddən az miqdarda qida qəbulu;
• həddən artıq miqdarda insulin yeridildiyi zaman: insulinin dozası düzgün hesablanmadıqda və ya uzun müddətli və qısa müddətli insulinlər səhv salındıqda;
• fiziki yüklənmə zamanı və ondan sonra;
• alkoqolun qəbulu zamanı;
• insulinin inyeksiya yeri dəyişdirildiyi zaman. Bu, lipodistrofiyaların (dərialtı piy toxumasında dəyişikliklərin) mövcud olması zamanı baş verir.
• insulinin əzələdaxili yeridilməsi.

Qanda qlükozanın səviyyəsi aşağı düşdükdə, siz xəbərdaredici simptomlar hiss edə bilərsiniz:

• tərləmə;
• qıcıqlanma, aqressivlik, əhvalın dəyişməsi;
• aclıq hissi;
• əsmə;
• ürəkdöyünmə;
• dodaqların, barmaqların və dilin keyləşməsi.

Əgər qlükozanın səviyyəsi azalmağa davam edirsə və beyin hüceyrələrinə qida maddələri çatışmırsa, o zaman aşağıdakı hallar baş verir:

• başgicəllənmə;
• baş ağrısı;
• yuxululuq;
• zəiflik;
• bulanıq görmə, eşitmə ilə bağlı problemlər;
• diqqətin pozulması.

Göstərilmiş simptomları hiss etdiyiniz halda, dərhal qlükometrin köməyi ilə qanda qlükozanın səviyyəsini ölçün.

• sidik ifrazının tezləşməsi;
• güclü susuzluq hissi;
• çəkinin azalması;
• müxtəlif nevroloji simptomlar: qlükozanın səviyyəsi nə qədər yüksəkdirsə, şüurun pozulması da bir o qədər güclüdür;
• daha gec simptomlar: qan təzyiqinin aşağı olması, nəbz vurğularının artması.

Onun əsasında insulinin çatışmazlığı və insulinin antaqonist hormonlarının (yəni əks təsirə malik olan hormonların) – qlükaqonun, adrenalinin, kortizolun və böyümə hormonunun səviyyəsinin artması dayanır. Daha əvvəl mövcud olmuş insulin çatışmazlığı və ya insulinə qarşı rezistentlik fonunda fizioloji stress insulinin kəskin çatışmazlığına səbəb ola bilər.

Ketoasidozdan fərqli olaraq, hiperqlikemik hiperosmolyar vəziyyətdə qanda çox miqdarda ketonlar aşkar edilmir və qanın pH göstəricisinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsi baş vermir.

Bu – şəkərli diabetin kəskin, həyat üçün təhlükəli ağırlaşmasıdır, müalicəsi stasionar şəraitində həyata keçirilir. Bu vəziyyət üçün aşağıdakı əlamətlər səciyyəvidir:

• qanda şəkərin səviyyəsinin çox yüksək olması (33,3 mmol/l və daha yüksək);
• qanın osmolyarlığının yüksəlməsi;
• güclü susuzlaşma;
• huşun müxtəlif dərəcəli pozulmaları və ya koma.

Bu – insulinin nəzərəçarpan çatışmazlığı nəticəsində inkişaf edən vəziyyətdir. Susuzlaşma, qanda qlükozanın və "ketonlar" adlandırılan üzvi turşuların səviyyəsinin yüksəlməsi ilə müşayiət olunur.

Diabetik ketoasidoz orqanizmdə müxtəlif proseslərin əhəmiyyətli dərəcədə pozulmalarına gətirib çıxarır və buna görə də aktiv müalicə tələb edir.

Adətən, tip 1 şəkərli diabeti olan insanlarda meydana çıxır, lakin tip 2 şəkərli diabet zamanı da inkişaf edə bilər. Bu, kifayət qədər nadir hallarda baş verir və çox zaman ağır dərəcəli yanaşı xəstəlik səbəbindən yaranır.

• Qlükozanın səviyyəsinin yüksəlməsi (13,9 mmol/l-dən yuxarı);
• sidikdə ketonların səviyyəsinin yüksəlməsi (5 mmol/l-dən yuxarı);
• sidik ifrazının tezləşməsi;
• susuzluq hissi;
• qarında və əzələlərdə ağrı;
• qusma;
• baş ağrısı;
• iştahanın itməsi;
• ümumi zəiflik;
• nəfəsdən şirintəhər, meyvə qoxusunun gəlməsi.

• Şəkərli diabetin kəskin ağırlaşmaları (diabetik ketoasidoz, hipoqlikemiya, hiperosmolyar hiperqlikemik vəziyyət);
• Kəskin ürək-damar xəstəlikləri (miokard infarktı, insult);
• Şüşəvarı cismə qansızmalar, torlu qişanın qopması;
• Bəzi hallarda dializ zamanı;
• "Diabetik pəncə" sindromu zamanı pəncəyə yüklənmə istisna edilməlidir.

Əgər sizdə şəkərli diabetin xroniki ağırlaşması vardırsa, hansı fiziki yüklənmələri yerinə yetirə biləcəyinizi müalicə həkiminizlə müzakirə edin.

Şəkərli diabet fiziki yüklənmələrin yerinə yetirilməsi və idmanla məşğul olmaq üçün əks-göstəriş deyildir.

Qanda qlükozanın səviyyəsinin ölçülməsinin zəruri tezliyini müalicə həkiminizlə müzakirə edin.
Tövsiyələrə əsasən, tablet və ya inyeksiya şəklində olan şəkərsalıcı preparatlar qəbul edən pasiyentlərə qlükozanın səviyyəsini hər gün gündə 1 dəfədən az olmayaraq, habelə həftədə bir dəfə gündə 4 dəfədən az olmayaraq ölçmək məsləhət görülür. Qlükozanın aşağıdakı vaxtlarda ölçülməsi daha vacib hesab edilir:

• Acqarına vəziyyətdə;
• Yeməkdən 2 saat sonra (hamiləlik dövründə – 1 saat sonra);
• Yatmazdan əvvəl.

• Acqarına vəziyyətdə (qanda qlükozanın səviyyəsinin ölçülməsinin zəruri tezliyini müalicə həkiminizlə müzakirə edin);
• İnsulinin yeridilməsinin tələb olunduğu hər bir qida qəbulundan əvvəl;
• Yeməkdən 2 saat sonra (hamiləlik dövründə – 1 saat sonra);
• Yatmazdan əvvəl, zəruri hallarda – gecə.

Bu, aşağıdakı hallarda mümkündür:

• Ölçmə prosedurundan əvvəl əllərinizi yumamısınız.
• Ölçmə prosedurundan əvvəl əllərinizi qurutmamısınız və barmaqların səthində qan damcısı su ilə qarışıb.
• Ölçmə prosedurundan əvvəl spirtdən və ya spirt tərkibli salfetlərdən istifadə etmisiniz.
• Əllərinizdə qida qalıqları qalıb.
• Yararlılıq müddəti bitmiş test zolaqlarından və ya sizin qlükometrinizə uyğun olmayan zolaqlardan istifadə etmisiniz.
• Test zolaqlarının saxlanma qaydaları pozulub.
• Qlükometr xarab olub.

Əgər əllərinizi yumusunuzsa, qlükozanın səviyyəsinin ölçülməsindən əvvəl spirtli salfetlərin istifadəsinə ehtiyac yoxdur. Qan damcısının spirtlə qarışması qlükometrin göstəricilərinin təhrif olunmasına gətirib çıxara bilər.

Tərkibində spirt olmayan gigiyenik salfetlərdən istifadə etmək olar. Bu cür salfetlər olmadıqda, qanın birinci damcısını təmiz parça (məsələn, burun dəsmalı, paltarın kənarı) ilə silmək və qanın ikinci damcısı ilə qlükozanın səviyyəsinin ölçülməsini yerinə yetirmək olar.

Süni şirinləşdiricilərin iki növü mövcuddur – şəkər əvəzedicilər (tərkibində kalorilər vardır) və şirinləşdiricilər (tərkibində kalorilər yoxdur).

Şəkər əvəzedicilərə fruktoza, ksilit və sorbit aiddir. Onlar qanda qlükozanın səviyyəsini artırırlar və tip 2 şəkərli diabet zamanı istifadə edilmələri arzu olunan deyil. Onlar çox zaman "diabetik məhsullar"ın tərkibinə daxil edilir.

Şirinləşdiricilərə saxarin, aspartam, sukraloza, asesulfam, siklamat və digərləri aiddir. Onlar qanda qlükozanın səviyyəsini artırmırlar və yeməyin dad keyfiyyətlərinin yaxşılaşdırılması üçün istifadə edilə bilərlər.

Aşağıdakı məhsulların qəbulunu minimuma endirmək və ya onları qida rasionundan çıxarmaq lazımdır:

• Tərkibində yağların (xüsusilə trans-yağların) miqdarının yüksək olduğu məhsullar ‒ yağ, iç yağı, marqarin, mayonez və hazır souslar, yağlı ət növləri (qoyun əti), hisə verilmiş məhsullar, kolbasalar, yağlı balıq növləri (treska, paltus, nərə, siyənək), yağlı kəsmik və pendir, günəbaxan tumları;
• "Tez mənimsənilən" karbohidratlarla zəngin olan məhsullar ‒ şəkər, bal, mürəbbə, dondurma, şokolad, konfet, şirələr və şirin qazlı sular və s.;
• Alkoqollu içkilər.

• Tərkibində nişasta olan tərəvəzlər (kartof, qarğıdalı, yetişmiş paxlalı bitkilər) istisna olmaqla, bütün tərəvəzlər;
• Göbələklər;
• Kalorisiz içkilər (çay, sadə qəhvə (şəkərsiz, südsüz və qaymaqsız), su);

Karbohidratlar "tez" və "yavaş" mənimsənilən olur. "Tez mənimsənilən" karbohidratlar yüksək qlikemik indeksə (70 və daha yuxarı) malikdirlər və qanda qlükozanın səviyyəsini tez bir zamanda artırırlar, "yavaş mənimsənilən" karbohidratların qlikemik indeksi aşağıdır (55 və daha aşağı) və onlar qlükozanın səviyyəsini daha ləng artırırlar.

"Tez mənimsənilən" karbohidratlar — şəkər, mürəbbə, bal, ağ çörək və buğda unundan hazırlanan çörək-bulka məmulatları və sairədir. "Yavaş mənimsənilən" karbohidratlar — bərk buğda növlərindən hazırlanmış makaron, arpa, bulqur, paxlalı bitkilər, tam taxıl çörəyi və sairədir.

Xeyr, şəkərli diabet şirin məhsulların həddən artıq istifadəsi səbəbindən baş vermir. Lakin pəhrizin uzun müddətli pozulması piylənməyə gətirib çıxara bilər, piylənmə isə tip 2 şəkərli diabetin inkişafının risk amillərindən biridir.

Qanda qlükoza səviyyəsinin uzun müddətli xroniki yüksəlməsi, qanda qlükoza səviyyəsinin dəyişkənliyi (yəni, qlükoza səviyyəsinin yüksək göstəricilərdən aşağı göstəricilərə və əksinə "sıçrayışları" zamanı) ürəyin işini tənzimləyən sinirlər zədələnə bilər. Bu zaman ürək ritminin müxtəlif pozulmaları inkişaf edir və hətta ürək tutmaları zamanı ağrının olmaması müşahidə edilə bilər.

Bu, şəkərli diabetin, qanda yüksək qlükoza səviyyəsinin uzun müddətli təsiri nəticəsində sinir liflərinin zədələnməsinə gətirib çıxaran ağırlaşmasıdır.

Diabetik retinopatiya — şəkərli diabetin gözlər tərəfindən ağırlaşmasıdır. Bu ağırlaşmanın təzahürləri heç də hər zaman görmə itiliyinə təsir etmir və artıq gec mərhələdə, dəyişikliklər geri dönməyən olduqda aşkar oluna bilir.

Buna görə də, ildə ən azı 1 dəfə oftalmoloqun müayinəsindən keçmək və görmə itiliyinin azalması, bulanıq görmə, gözlərin qarşısında pərdənin və ya üzən ləkələrin yaranması kimi əlamətlərə diqqət yetirmək lazımdır. Hər hansı dəyişikliklər və ya xoşagəlməz hisslər baş verdikdə, dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.

Adətən, tip 2 şəkərli diabet zamanı pəhrizin, müntəzəm fiziki hərəkətlərin və tablet və ya inyeksiya formasında (insulin deyil) olan şəkərsalıcı preparatların köməyi ilə qlükozanın səviyyəsini tənzimləmək mümkündür. Lakin elə vəziyyətlər olur ki, müalicə həkiminin qərarı ilə pasiyentə insulinin təyin edilməsi göstəriş ola bilər:

• tablet və ya inyeksiya formasında (insulin deyil) olan şəkərsalıcı preparatlarla müalicə fonunda qanda qlükozanın səviyyəsi yüksək olaraq qalırsa;
• tablet və ya inyeksiya formasında (insulin deyil) olan şəkərsalıcı preparatların qəbulu üçün əks-göstərişlər və ya dözümsüzlük vardırsa;
• ketoasidoz zamanı (şəkərli diabetin ağırlaşmasıdır, qanda qlükozanın uzun müddətli, həddən artıq yüksək səviyyəsi ilə xarakterizə olunur);
• tip 2 şəkərli diabet diaqnozu qoyulduğu zaman və qanda qlükozanın səviyyəsi yüksək olduqda müvəqqəti olaraq;
• kəskin xəstəliklərin inkişaf etməsi və ya xroniki yanaşı xəstəliklərin kəskinləşməsi zamanı müvəqqəti olaraq;
• cərrahiyyə əməliyyatlarının aparılması üçün müvəqqəti olaraq.

Həmçinin müalicə həkiminin insulinin təyin olunmasını zəruri hesab etdiyi digər vəziyyətlər.

Tip 1 şəkərli diabetin yeganə düzgün müalicə üsulu — insulinin dərialtı yeridilməsidir.

Diabetik nefropatiya —şəkərli diabetin böyrəklər tərəfindən ağırlaşmasıdır.

Tip 1 və tip 2 şəkərli diabet zamanı yarana bilər, böyrək toxumasının xırda qan damarlarının zədələnməsi ilə əlaqədardır. Bu proses zülal molekullarının qandan sidiyə sızmasına səbəb olur ki, bu da həmçinin zədələyici təsir göstərir və zaman keçdikcə böyrəklər tədricən öz funksiyasını, xüsusilə də maddələr mübadiləsinin müxtəlif növlərinin son məhsullarını orqanizmdən çıxarmaq qabiliyyətini itirir. Nəticədə bu, böyrək çatışmazlığına gətirib çıxara bilər.

• Ayaqlarınızı hər gün ilıq su və sabunla yuyun. İsti sudan istifadə etməyin – suyun temperaturunu dirsəyinizlə yoxlayın.
• Ayaqlarınızı yumşaq dəsmalla qurulayın. Barmaq aralarına xüsusi diqqət yetirin.
• Ayaqlarınızın dərisi quru və çatlamışdırsa, yumşaldıcı kremdən istifadə edin.
• Corablarınızı/kolqotkalarınızı hər gün dəyişdirin və onların yaxşı vəziyyətdə olmasına diqqət edin.
• Ayaq ölçünüzə uyğun ayaqqabı geyinin. Geyindiyiniz ayaqqabıların eninin, dərinliyinin və uzunluğunun kifayət qədər olduğuna əmin olun. Bu, ayağınızın ayaqqabının içində hərəkət etməsinin qarşısını almağa kömək edəcəkdir.
• Hər dəfə ayaqqabılarınızı geyinməzdən əvvəl onların içərisində ayaqlarınızı yaralaya biləcək xırda əşyaların olub-olmamasını yoxlayın.
• Yeni ayaqqabıları qısa müddət ərzində geyərək yoxlayın. Bu yolla siz ayaqqabının ayaqlarınızı sürtüb-sürtməyəcəyini yoxlaya bilərsiniz.
• Ayaq dırnaqlarınızı düz şəkildə kəsin. Kənarlarını dərindən kəsməyin. Bunu ilıq duş və ya vanna qəbul etdikdən sonra yerinə yetirmək daha asandır, dırnaqlar daha yumşaq olacaqdır.
• Ayaqlarınızı mütəmadi olaraq yoxlayın.

Əgər sizi nə isə narahat edirsə, həkiminizə müraciət edin. Mütəmadi olaraq həkim müayinəsindən keçin.

Ağırlaşmaların əsas səbəbi — uzun müddət ərzində qanda qlükozanın səviyyəsinin yüksək olmasıdır.

Şəkərli diabetin xroniki ağırlaşmalarının inkişafına meyllilik bütün pasiyentlərdə fərqlidir.

Şəkərli diabetin xroniki ağırlaşmalarının yaranması sizin xəstəliyə nəzarət etməyinizdən birbaşa asılıdır.

İnsulin ‒ qlükozanın hüceyrələrə daxil olmasını təmin edən bir hormondur, qlükoza isə ‒ istənilən toxumanın və orqanın həyat fəaliyyəti üçün əsas enerji mənbəyidir. İnsulinin qlükoza üçün hüceyrənin qapısını açan açarla müqayisəsinə dair çox yaxşı bir nümunə vardır. Buna görə də, əgər insulin kifayət miqdarda deyilsə və ya düzgün işləmirsə, qanda və sidikdə şəkərin konsentrasiyası yüksəkdir, hüceyrələr isə bu zaman "aclıq" hiss edirlər, çünki açarın – insulinin olmaması səbəbindən qlükoza üçün hüceyrələrə giriş bağlıdır. Bundan əlavə, insulin orqanizmdə enerjinin piy şəklində ehtiyatda saxlanmasına cavabdehlik daşıyır və zülal molekulları üçün inşaat materialı rolunu oynayan aminturşuların hüceyrələrə daxil olmasına imkan yaradır.

Özünüzü yaxşı hiss etməyiniz heç də qanınızda qlükozanın hədəf göstərici hüdudlarında olması demək deyildir. Yalnız qlükometrin köməyi ilə ölçmə qanınızda qlükozanın səviyyəsini düzgün şəkildə əks etdirə bilər. Qlükozanın müxtəlif səviyyələrində meydana çıxan simptomlar qeyri-spesifikdir və dəyişə bilərlər. Qlükozanın səviyyəsini ölçmədən müalicənin (şəkərsalıcı preparatların, insulinin dozalarını) dəyişdirilməsi barədə qərarların qəbul edilməsi yolverilməzdir.

Hestasion diabetin inkişafına kömək edən müəyyən risk amilləri mövcuddur.
Onların sizdə mövcudluğunu qiymətləndirmək üçün aşağıdakı suallara cavab verin:

• Artıq çəki və ya piylənmədən əziyyət çəkirsinizmi?
• Diabeti olan ailə üzvləriniz varmı?
• Yaşınız 25-dən çoxdurmu?
• Əvvəlki hamiləlikdə hestasion diabet, düşük və ya ağır çəkili (tam hamiləlikdə çəkisi 4000 qram) ölü uşaq dünyaya gətirmə halları olubmu?
• Polikistozlu yumartalıqlar sindromunuz varmı?
• Əvvəllər qan şəkərinin səviyyəsinin artması, məsələn, karbohidratlara qarşı tolerantlığın pozulması və ya "pre-diabet" ilə bağlı problemləriniz olubmu?
• Sizdə arterial hipertenziya, xolesterol səviyyəsinin artması və ya ürək problemləri varmı?

Əgər sualların əksəriyyətinə cavabınız “bəli” olubsa, o deməkdir ki, Sizdə hestasion diabetin inkişaf riski yüksəkdir.

Sizdə hestasion diabeti aşkar edilərsə, həkiminiz Sizi bütün hamiləlik dövründə müşahidə olunmaq üçün endokrinoloqa yönəldəcək. Əksər hallarda, müalicə mərhələsində qəbul edilən karbohidratların miqdarının məhdudlaşdırılması ilə xüsusi bir pəhrizə riayət etmək, hamiləliyin bütün müddəti boyunca müntəzəm şəkildə fiziki baxımdan fəal olmaq, çəkinizi nəzarətdə saxlamaq, qlükoza səviyyəsinə nəzarət etmək kifayətdir. Lakin bəzi hallarda görülən tədbirlər kifayət etmir. Bu halda növbəti addım insulin terapiyasıdır. İnsulin inyeksiyalarından qorxmamalısınız. İnsulin asılılıq yaratmır - bu bir mifdir və bu, həm də doğuşdan sonra qadının insulin terapiyasını davam etdirmək məcburiyyətində qalacağı anlamına gəlmir. Doğuşdan dərhal sonra insulin terapiyası dayandırılır. Bu, qanda qlükoza səviyyəsini normal saxlamaq üçün tələb olunan müvəqqəti tədbirdir. Təəssüf ki, hamiləlik dövründə şəkəri azaldan həblərin qəbuluna icazə verilmir. Doğuşdan sonra hələ də insulin terapiyasına ehtiyac varsa, bu, iki prosesin üst-üstə düşdüyünü göstərir: hamiləlik və tip 1 diabetin başlanması.

Qan şəkəri səviyyəsinin normal həddə saxlanılması, hestasion diabet ilə əlaqəli bir çox fəsadların qarşısını alır. Ananın qanında şəkər səviyyəsi yüksəldikdə, onun böyük bir hissəsi plasenta vasitəsilə körpəyə keçir, bu da cavab olaraq döldə çox miqdarda insulinin ifrazına və dölün aşırı böyüməsinə səbəb olur. Bütün bunlar həm hamiləliyin gedişatını, həm də doğuş prosesini çətinləşdirir. Bundan əlavə, doğuşdan sonra körpədə qan şəkəri səviyyəsinin azalmasına səbəb olur. Hestasion diabetə yaxşı nəzarət etdikdə, bu risklər əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Hestasion diabet anadangəlmə anomaliya və deformasiyaların səbəbi deyildir. Anomaliyaların əksəriyyəti hamiləliyin erkən dövründə, yəni 1-ci həftədən 8-ci həftəyə qədər inkişaf edir. Bu səbəbdən hestasion diabeti olan hamilə qadınlarda hamiləliyin 1 trimestri ərzində qan şəkəri səviyyəsi normanı aşmır, bu da dölün normal inkişaf etməsinə imkan verir. Digər diabet növləri istisna təşkil edir.

Sizdə hestasion diabetin inkişafı faktı, uşağınızda da diabetin inkişaf edəcəyi anlamına gəlmir. Amma uşağınızda gələcəkdə tip 2 diabetin inkişaf riski artır, xüsusilə piylənmə zamanı. Beləliklə, uşağınızın düzgün qidalanması, normal bədən çəkisi və müntəzəm fiziki aktivliyi bu riski azaltmağa kömək edəcək. Uşağınızın doğulduqda çəkisi 4000 qramdan çoxdursa, o zaman o, uşaq və yetkinlik yaşında piylənmənin və müvafiq olaraq, daha erkən yaşda (30 yaşdan kiçik) tip 2 diabetin inkişafı üzrə risk qrupundadır.

Uşaq doğulduqdan bir müddət sonra insulinə rezistentliyin inkişafına səbəb olan plasenta "doğulur". Buna görə də, əksər hallarda, hestasion diabet keçib gedir. Buna əmin olmaq üçün doğuşdan 6-12 həftə sonra endokrinoloqa müraciət etmək lazımdır. Əgər Sizə hamiləlik zamanı hestasion diabet diaqnozu qoyulubsa, Siz gələcəkdə tip 2 diabetin əmələ gəlməsi riski qrupuna daxilsiniz, xüsusilə piylənmə, həddən artıq qidalanma faktı və müntəzəm fiziki fəaliyyətin olmaması zamanı. Buna görə hər 3 ildən bir şəkər analizlərini təkrarlamaq və həmçinin çəkini izləmək tövsiyə olunur.

Sonda bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, hamilə qadınlarda diabetin mövcudluğuna baxmayaraq, zamanında diaqnostikanın aparılması, hamiləlik zamanı müalicə həkimin tövsiyələrinə riayət etmə, müşahidə və müntəzəm özünə nəzarət sağlam körpənin doğulmasına kömək edəcək.

Yadınızda saxlayın ki, hamiləlik pəhriz məhdudiyyətləri, alınan müalicə və ya ciddi ağırlaşmaların qorxusu Sizdə mənfi emosiyalara səbəb olmamalıdır. Sizin müsbət nəticəyə pozitiv münasibətiniz və ixtisaslaşmış mütəxəssislərin nəzarəti uğurlu hamiləlik və doğuşun təminatıdır.